Türkiye’de birbirinden farklı özelliklere ve kendine has tabiatlara sahip olan birçok doğal göl bulunur. Bu doğal göller yapıları, oluşum şekilleri ve nitelikleri açısından birbirinden ayrılır. Ülkede gölleri birbirinden ayıran en önemli noktalardan biri ise göllerin yüz ölçümü özellikleridir. Yüz ölçümü farklılıkları beraberinde göllerin oluşum faktörlerini ve varoluş şekillerini de etkilemiştir.
Türkiye’nin en büyük gölleri ülkenin çeşitli bölgelerinde bulunurken ülkenin bazı bölgelerinde göllerin oluşmama sebebinin kendine ait coğrafi özelliklerden kaynaklandığı görülür. Bu duruma Marmara Bölgesinin düzlük olmasından kaynaklanan oluşum yetersizliği ve Karadeniz Bölgesinin iklim ve coğrafi şartları sonucunda yetersiz doğal göl oluşumları neden olarak gösterilebilir. Bununla birlikte Ege Bölgesinde de göl oluşumlarının zengin olmadığı görülmektedir.
İçindekiler
Türkiye’nin En Büyük Gölleri
Van Gölü, Van-Bitlis
Türkiye’nin en büyük gölü Van Gölü olarak bilinir. Van Gölü konum olarak ülkede Van ve Bitlis illerinin sınırlarında yer alır. Doğu Anadolu Bölgesinin ve Türkiye’nin en büyük gölü olma özelliğini taşıyan bu gölün yüzölçümü 3712 kilometrekaredir. Kapladığı bu büyük alan ile adından söz ettiren Van Gölü aynı zamanda Van Denizi olarak da bilinmektedir. Türkiye’nin Gölleri içerisinde yerini büyüklüğü ile koruyan Van Gölünün içerisinde sodalı su bulunur. Gölün yapısında tatlı ve tuzlu su bulunurken gölün pH değeri olarak 9,8 rakamları verilir.
Van Gölünün uzunluğu 119 kilometredir. Bu uzunluk içerisinde birçok koy barındırmaktadır. Van Gölü aynı zamanda Volkanik Set Gölü olarak da bilinmektedir. Gölün oluşumunda ise Nemrut Volkanik Dağının patlaması gösterilmektedir. Gölün bilinen Deniz seviyesinden yüksekliği 1656 metre olarak ifade edilirken en derin noktasının ise 451 metreye denk geldiği görülür.
Türkiye’nin en büyük gölleri içerisinde 1. sıradan yerini alan Van Gölünün ortalama derinlik miktarı ise 171 metreyi bulur. Göldeki iklim özellikleri doğrudan su seviyesini etkilemektedir. Hava sıcaklıklarına bağlı olarak su seviyesi de kendi yapısında değişkenlik gösterebilmektedir.
Van Gölü sınırları içerisinde Adır, Akdamar, Kuş, Çarpanak olmak üzere 4 ada yer alır. 1990 yılında arkeolojik sit alanı olarak seçilen bu adalar Van Gölünün değerini arttıran özelliklerin içerisinde bulunur. Van Gölünün dünyaca duyulan adı bu bölgeyi merak duyanlara karşı turistik bir mekân olarak nitelendirilmesini sağlayarak kendine çekmeyi başarmıştır. Gölün Türkiye’nin en büyük gölü olma özelliğinin yanı sıra Dünyanın en büyük sodalı gölü olma özelliği de yapısına eklenerek değerini artırmaktadır. Van uçak bileti alarak bu gölü görebilirsiniz.
Tuz Gölü, Konya-Aksaray-Ankara
Tuz Gölü 1300 kilometrekare yüz ölçümü ile birlikte Türkiye’nin en büyük 2. gölü olma niteliğine sahiptir. Gölün bu yüz ölçümü içerisinde Konya, Aksaray ve Ankara illerini kapsayacak şekilde bu il sınırlarından meydana geldiği görülür. İç Anadolu Bölgesinde yer alan Tuz Gölünde adından da anlaşılacağı üzere tuzlu su bulunur. Türkiye’nin en büyük gölleri kategorisinde yer alan göl Koçhisar Gölü olarak da adlandırılır. Gölü kıymetli kılan özelliklerden biri Türkiye’nin tuz ihtiyacının %40’lık oranının bu göl tarafından karşılandığı noktasıdır.
Tuz Gölünün uzunluğu 80 kilometredir. Genişliği ise 50 kilometre olarak ifade edilir. Gölün su seviyesi Van Gölü özelliklerinde görüldüğü gibi sıcaklıklara bağlı olarak farklılık içermektedir. Yaz aylarında azalan su seviyesi kış aylarında yükselir. Gölün genişlik açısından oldukça geniş bir alana yayılması sığ göl olma özelliğinin önüne geçememiştir. Türkiye’nin en büyük gölleri sıralamasında önemli bir yere sahip olan Tuz Gölüne Karasu, Ameleniz, İnsuyu ve Peçenek gibi çaylar su taşımaktadır. Fakat bu çaylarında yaz aylarında kuruduğu dikkatlerden kaçmamaktadır.
Tuz Gölünün en derin noktası 1,5 metreyi bulurken ortalama su seviyesi 40 santimetre olarak bilinir. Bu durum göl içerisinde Sandal kullanımına imkân olmadığının bir göstergesidir. Turistik gezi amacıyla göle ulaşan kişiler tarafından göl içerisinde yürünebilme olanağı mevcuttur. Göl alanında bitki ve hayvan çeşitliliğinin oldukça fazla olması birinci derece sit alanı olarak ilan edilmesinde etkin rol oynamaktadır.
Beyşehir Gölü, Konya-Isparta
Beyşehir Gölü Konya ve Isparta illeri sınırları içerisinde yer alan bir göldür. Konya’daki sınırları ile hem İç Anadolu Bölgesinde, hem de Isparta’daki sınırları ile Akdeniz Bölgesinde konumunu çizmektedir. Beyşehir Gölü İç Anadolu Bölgesinde Tuz Gölünden sonra gelen en büyük göldür. Bununla beraber Akdeniz Bölgesinin en büyük gölü olarak da yapılanır. Gölün Türkiye’deki en büyük göller kapsamında 3. sırada bulunduğu görülür. Gölün yüz ölçümü 565 kilometrekaredir. Beyşehir Gölünün 45 kilometre uzunluğu bulunurken genişliği ise 20 kilometrelik bir alan kaplar. Beyşehir Gölünün içerisinde tatlı su bulunur. Bu durum gölün Türkiye’deki en büyük tatlı su gölü olma özelliğini doğurur.
Beyşehir Gölünün deniz seviyesinden yüksekliği 1121 metredir. En derin noktasının ise 10 metre dolaylarında olduğu ifade edilir. Bir diğer ismi Uluarık Gölü olan Beyşehir Gölünün tabanında neojen göl tortularına rastlanılmaktadır. İğdeli, Mada, Külbent, Yılanlı, Kızkulesi ve Akburun gibi 6 adayı içerisinde barındıran gölde birçok türde balık bulunur. Bununla beraber gölün Beyşehir Gölü Milli Parkı olarak koruma altına alındığı da yer alan bir diğer bilgiler içerisindedir.
Eğirdir Gölü, Isparta
Eğirdir Gölü Türkiye’nin en büyük 4. gölü olma niteliğini taşır. Bu özelliğini 482 kilometrekare yüz ölçümü alanına sahip olmak ile taşır. Isparta’da bulunan sınırı ile Beyşehir Gölünden sonra Akdeniz Bölgesinin en büyük 2. gölü olarak bilinir. Türkiye’nin en büyük gölleri sıralamasında yerini önden alan Eğirdir Gölünün uzunluğu 50 kilometredir. Kıyı uzunluğunun ise 150 kilometre olduğu yer alan bilgiler arasında bulunur. Gölün hacmi 4 kilometrekareyi bulurken yüzeyinde bulunan rakım miktarı ise 917 metredir.
Eğirdir Gölünün içerisinde tatlı su bulunur. Doğal tatlı su göllerinden biri olan bu oluşumun deniz seviyesinden yüksekliği 916 metreyi bulur. En derin bölgesinin 16.5 metre olduğu bilinen Eğirdir Gölünün ortalama derinliği 12 metredir. Türkiye’nin en büyük gölleri sınıflandırmasında bulunan bu göl çeşitli yer altı kaynaklarından ve pınarlardan beslenir. Kanlı Palamut Pınarı, Koca Pınar, Havutlu Pınarı ve Karaot Avlığı Pınarı söz konusu pınarlara örnek gösterilebilmektedir. Göl üzerinde Can Ada ve Yeşilada olmak üzere iki ada bulunur. İçerisinde tatlı su bulunduran Eğirdir Gölünde balıkçılık yapılmaktadır. Balıkçılık ile avlanan ve gölde yaşayan balık türleri ise genellikle levrek, sudak, siraz ve çiçek balıklarıdır. Sizde bu gölü yakından görmek isterseniz Isparta uçak bileti alabilirsiniz.
İznik Gölü, Bursa
İznik Gölü Marmara Bölgesinin Bursa ili sınırları içerisinde bulunan bir göldür. Türkiye’nin en büyük gölleri sıralaması kapsamında 5.sırada yer alan İznik Gölü aynı zamanda Marmara Bölgesinin en büyük gölü olma özelliğini bünyesinde taşır. Türkiye’nin gölleri içerisinde önemli bir konuma sahip olan gölün yüz ölçümü 308 kilometrekaredir. İznik Gölünün uzunluğu 32 kilometredir. Genişliği 10 kilometreyi bulan gölün yüzey rakımı ise 85 metredir.
İznik gölünün yapısal özellikleri içerisinde tatlı su gölü olması ve tektonik bir göl olması ön plana çıkar. Göl üzerinde küçük deltalar ve geniş sazlıklar bulunur. Gölün en derin bölgesi 65 metredir. Havaların ısınması suyun buharlaşmasına sebep olurken Eylül ayında göl üzerindeki en düşük su seviyesi görülür. Türkiye’nin en büyük gölleri konumunda anılan İznik Gölü aynı zamanda piknik ve gezi alanı olarak da görülür. Gölün bir kısmının çamlık bir bölge olması üzerinde tesisler kurulmasını beraberinde getirmiştir. 1990 yılında doğal sit alanı olarak ilan edilen İznik Gölü çevresinde bulunan tarım alanlarının sulanmasında oldukça etkin bir rol oynar.
İznik gölü kendi çevresinde bulunan birçok dereden beslenir. Göl üzerinde gece balıkçılığı oldukça yaygındır. Gölde genellikle alabalık, sazan ve yayın balıkları görülür. Buna ek olarak kerevit, ıstakoz ve küçük karabatak balıkları görülürken yaşam alanı Deniz klan gümüş balığına İznik Gölünde rastlanır. Göl tabanında bulunan bir yosun türü sudaki oksijen oranının azalmasını engellerken aynı zamanda suyun çalkalanmasının da önüne geçer.
Burdur Gölü, Burdur-Isparta
Burdur Gölü Burdur ve Isparta illerinin sınırları içerisinde bulunan Akdeniz Bölgesine bağlı Türkiye’nin en büyük 6. gölüdür. Isparta’da bulunan sınırı Isparta ili içerisinde varlığını sürdüren en büyük 3. göl olma özelliğini katar. Burdur Gölünün yüz ölçümü 200 kilometrekaredir. Türkiye’nin gölleri sıralaması içerisinde yer alan gölün uzunluğu 34 kilometreyi bulurken yüzey rakımı ise 845 metreyi bulmaktadır. Göl Söğüt Dağı ve Yayla Dağ arasında konumlanır. Gölü diğerlerinden farklı kılan özelliklerinden biri içerisinde acı su bulundurmasıdır.
Burdur Gölü kapalı bir havzaya sahip olurken sazlarla kaplı bir alan sahip olduğu da görülür. Gölün derinlik mesafesi 100 metreyi bulmaktadır. Bu derinlik ölçüsü gölü Türkiye’nin en derin göllerinden biri olma niteliğini de katmaktadır. Burdur Gölü çevresinde inşa edilen barajlar su seviyesindeki azalmalara sebep olurken kuraklığı beraberinde getirmiştir. Burdur Gölünde bulunan 300 bin su kuşu ve bu kuşların 100 türe yakın bulunması gölün uluslararası düzeyde değerli görülmesini sağlamıştır.
Burdur il sınırları içerisinde bulunan ve son yıllarda popülerliğini giderek arttıran bir diğer gölün Salda Gölü olduğu görülür. Kapladığı alan 43 kilometrekare olan Salda Gölünün uzunluğu ise 8 kilometreyi bulur. Salda Gölü hafif tuzlu karstik bir göl olması ile beraber kapalı yapıda bulunan ve dışa akışı olmayan bir özellik taşır. Son yıllarda Türkiye’deki en önemli ve ilgi çekici turistik mekânlardan biri haline gelen göl, Türkiye’nin Maldivler’i olarak da adlandırılmaktadır. Görüntüsü ve adıyla ilgililerini kendine çekmeye devam etmektedir.
Manyas Gölü (Kuş Gölü), Balıkesir
Manyas Gölü Marmara Denizinin 2. en büyük ve Türkiye’nin en büyük 7. gölüdür. Yüz ölçümü açısından 166 kilometrekare büyüklüğü olan Manyas Gölünün bilinen bir diğer adı ise Kuş Gölüdür. Göl içerisinde tatlı su bulundurur. Türkiye’nin en büyük gölleri sınıflandırmasında önemli bir yeri olan gölün uzunluğu 20 kilometredir. Yüzey rakımı 18 metre olan gölde ölçülen ortalama derinlik seviyesi ise 1-2 metre civarındadır. Bilinen en derin noktası ise 4 metreyi bulmaktadır.
Bandırma ilçe sınırlarında konumlandırılan gölün yapısal özelliği tektonik olmasıyla şekil alır. Göl içerisinde koloidal kil mevcuttur. Bu durum gölün bulanık olmasındaki etkeni ifade eder. İlkbahar aylarında en yüksek su seviyesi görülen Manyas Gölünde biyoçeşitlilik gelişmiş durumdadır. Göl aynı zamanda birçok kuş türünü içerisinde barındırır. Bu kuşların başında sumru, ak pelikan, gece balıkçılı, mahmuzlu kızkuşu, küçük akbalıkçıl, tepeli pelikan ve küçük karabatak gelmektedir. Türkiye’nin gölleri sıralamasında 7.sıradan yerini koruyan Manyas Gölü 1994 yılında sit alanı olarak Dünya Mirası içerisine girmiştir. İçerisinde tatlı su bulundurması sazlık alanların yetişmesinde büyük rol oynamaktadır.
Acıgöl, Afyonkarahisar-Denizli
Acıgöl Afyonkarahisar ve Denizli illerinde alan kaplayan Türkiye’nin doğal oluşum sonucunda var olan gölleri arasındadır. Ege Bölgesinin en büyük gölü olan Acıgöl’ün yüz ölçümü 153 kilometrekaredir. Kapladığı bu alanla ile birlikte ülkemizdeki en büyük 8. göl olma özelliğini taşımaktadır. Adından da anlaşılacağı gibi içerisinde acı su bulundurur. Türkiye’nin gölleri açısından önemli bir yeri olan Acıgöl’ün ortalama derinlik miktarı 150-210 santimetreyi bulmaktadır. Gölün yüzey rakımının ise 836 metre olduğu bilinir. Tektonik göl olma özelliğini taşıyan Acıgöl B Sınıfı Sulak Alan olarak koruma altına alınmış bir göl olma niteliğine sahiptir.
Acıgöl Gölünden sodyum ve sülfat üretilmektedir. Göl, yaz ve kış aylarında flamingo yaşamını mümkün kılmakta bu durum ise turistler açısından bu kuş türlerinin her mevsim görülebilmesine olanak vermektedir. Türkiye’nin en büyük gölleri sıralaması 2021 verilerinde tartışılmaz bir yeri olan Acıgöl içerisinde martı, leylek, yaban ördeği, yaban kazı, turna, karabatak ve pelikan gibi daha birçok kuş türü bulunmaktadır. Kuş türlerinin zenginliğinin de sağladığı katkı ile birlikte turizm potansiyelinin oldukça yüksek olduğu görülen Acıgöl doğa sporları ile uğraşan kişiler için de uygun bir zemin hazırlamaktadır.
Uluabat Gölü, Bursa
Uluabat Gölü Marmara Bölgesinin en büyük göllerinden biridir. Bölgenin Bursa ilinde doğal oluşumunu sağlayan gölün bilinen bir diğer ismi Apolyont Gölüdür. Göl Türkiye’nin en büyük gölleri sıralamasına girerek bu sırada 9. basamakta yerini korumaktadır. Uluabat Gölünün yüz ölçümü 134 kilometrekaredir. Türkiye’nin gölleri arasında kapladığı alanın bu denli büyük olması gölün turizm potansiyelini arttırmış fakat beklenenin altında sonuçlar alınmıştır. Gölün içerisinde tatlı su bulunur. Yüzey rakımının ise 8 metre olduğu bilinmektedir.
Uluabat gölünün ortalama derinlik seviyesi 1-2 metre rakamlarını verirken en derin yerinin 4 metre olduğu görülmektedir. Bursa’nın Karacabey ve Mustafa Kemal Paşa ilçeleri arasında bulunan gölün dip kısmında çamur bulunur. Bu durum rüzgârlı hava şartlarında Uluabat gölünün bulanık olmasında etkendir. Türkiye’nin en büyük gölleri niteliğini taşıyan Uluabat Gölü içerisinde birçok balık türü barındırmaktadır. Bu balıklar sazan, yayın, kerevit ve turna balıklarıdır. Bunun yanında göl çevresinde oldukça fazla su kuşuna rastlanmaktadır. Biyoçeşitliliğin fazla olması sonucunda 1998 yılında sit alanı olarak ilan edilmesini sağlamıştır. Tektonik bir yapıda vücut bulan göl Kirmatsi Çayından beslenir. Sonucunda ise Uluabat Gölü Deresi ve Susurluk Nehrine karıştığı görülmektedir.
Çıldır Gölü, Ardahan-Kars
Çıldır Gölü Türkiye’de Doğu Anadolu Bölgesinde bulunan en büyük 2. göl olarak bilinir. Bununla beraber içerisinde bulunan tatlı su Doğu Anadolu Bölgesi doğal tatlı su oluşumları bakımından 1.sıraya yerleşmesini sağlar. Çıldır Gölü konum olarak Ardahan ve Kars illerinin sınırlarında yer alır. Gölün kapladığı yüz ölçümü alanı ise 123 kilometrekaredir. Türkiye’nin en büyük gölleri sıralamasında 10.sırada gelen Çıldır Gölünün deniz seviyesinden yüksekliği 1959 metredir. En derin noktasının 42 metre olduğu bilinen göl doğal bir set gölü olma özelliğini taşır. Oluşumu lav akıntısı ve moloz mahrutu sonucunda meydana gelmiştir.
Çıldır Gölünü sayısız pınar ve dereler besler. Gölün Ermenistan sınırında bulunan Telek Çayında bir çıkıntısı mevcuttur. Gölün çevresinde yaşamlarını sürdüren halk tarafından birincil geçim kaynağı balıkçılıktır. Bölgede en fazla görülen balık ise aynalı sazandır. Türkiye’nin gölleri arasında yerini önemle koruyan Çıldır Gölü kış aylarında donar. Halk tarafından buzların kırılması sonucunda balıkçılık devam ettirilir. Sulak çayırlar ve bataklık Çıldır Gölünün kuzeybatısında yer alır. Gölün çevresinin tarıma elverişsizliği beraberinde mera alanı olarak kullanıma açılmasını sağlamıştır.
